GLAZEN ARMBANDEN
Geplaatst door: dickreijnen 21/07/2007
Glazen La Tene armbanden
Soms worden er bij opgravingen uit de Late IJzertijd fragmenten van armbandjes van zogenaamd La Tene-glas gevonden. La Tene is de aanduiding voor een Keltische cultuur ten noorden van de Alpen en is vernoemd naar de vindplaats La Tene in Zwitserland. La Tene is een dorp nabij het Meer van Neuxchatel, ook Lac du Neuxchatel genoemd, een meer in Zwitserland. Het is de archeologische site voor de late ijzertijd periode van La Tene, ook als "Latene" of "La-Tene" gespeld.
La Tene-armbandjes werden waarschijnlijk over de onderarm of bovenarm gedragen en alleen door vrouwen en mogelijk ook door kinderen. De mogelijkheid bestaat dat dergelijke armbanden ook als betaalmiddel zouden zijn gebruikt.
Het verspreidingsgebied ligt van West-Hongarije tot aan Nederland. In het Nederlandse rivierengebied (Rijn, Maas en Waal) zijn opvallend veel fragmenten van deze armbandjes gevonden. ), gedateerd in de IJzertijd, van de 3e eeuw v. Chr. tot omstreeks het begin van onze jaartelling. Dit is deels het gevolg van een vermoedelijk productiecentrum in dat gebied maar ook deels door intensief zoeken op akkers(Landesaufnahme) door amateur- archeologen.
Dat fragmenten van La Tene -armbandjes geen zeldzaamheid meer zijn blijkt uit het volgende.
In 1939 waren er slechts 19 fragmenten bekend in Nederland. In 1975 waren dat er ruim 300 en in 1993 reeds ongeveer 2300. Het aantal geregistreerde exemplaren zal zich vermoedelijk nog wel verveelvoudigen.
Ook in onze streek langs de Maas zijn veel fragmenten bekend.
Ze zijn gevonden in o.a. Vierlingsbeek, Boxmeer, Beugen, Cuijk.
Glazen armbanden uit de Gemeente Boxmeer.
Samenstelling en herkenning.
Het glas is meestal donker kobaltblauw of donker mangaanpurper van kleur. Het kan echter ook groen, bruin of transparant zijn. Voor het maken van dit glas werd zilverzand, kalk, hout en kaliumkarbonaat gebruikt Dit laatste kon uit plantenas worden gewonnen en werd gebruikt om de smelttemperatuur te verlagen tot zo’n 700 / 800 C.
Toevoeging van loodoxide gaf het glas sterkte en een andere lichtbrekingsindex, zoals bij loodkristal. Glas heeft een groene zweem die door natuurlijke aanwezigheid van ijzeroxide ontstaat. Door toevoeging van de complementaire kleur purper uit mangaanoxide kon transparant wit glas gemaakt worden.
Het mangaanoxide werd ook gebruikt om het glas purper te kleuren. Kobaltoxide en soms koperoxide werd gebruikt voor een intens blauwe kleun Soms zijn ze versierd met gele lijntjes van glaspasta. Voor deze gele pasta werd antimoon- en loodoxide gebruikt. En tenslotte gebruikte men zinkoxide voor ondoorschijnend wit en extra ijzeroxide voor groen. Vaak is een gele zigzaglijn aangebracht rond een deel van de omtrek. Een enkele maal is het een gele rechte lijn. Bij transparante exemplaren is meestal een gele ‘glasfolie’ aan de binnenzijde aangebracht. Door de samenstelling vergaat het La Tene-glas vrijwel niet door inwerking in de bodem en iriseert het nauwelijks.
Er worden verschillende typen armbanden onderscheiden naar het aantal ribben die in een doorsnede te tellen zijn. Ze kunnnen 1-, 3-, 5- of 7- ribbig zijn. Andere typen, dus met andere aantallen ribben (tot maximaal 7) komen sporadisch voor. Er is gebleken dat vele armbanden gelijk in gewicht kunnen zijn. Dit betekent dat een armband met een grotere diameter ook dunner is. Een vaste hoeveelheid glas gaf dus xe9xe9n armband.
Datering en productie
De armbandjes worden gedateerd van de 3e eeuw v.C. tot omstreeks het begin van onze jaartelling. Aanvankelijk werden ze waarschijnlijk geïmporteerd en later uit (eveneens geïmporteerde) glasstaven in het huidige Nederland gevormd. De oorsprong van deze Keltische armbandjes moet gezocht worden in Midden – Europa. Pas vanaf de 2e eeuw v. Chr. lijken ze vaker voor te komen in Nederland. Aardewerk dat samen met La Tene-glas wordt gevonden heeft meestal een slap S-vormig profiel en een sterk naar buiten toe gebogen rand. De armbandjes kunnen gemaakt zijn in zogenaamde oppida. Een oppidum is een versterkte nederzetting waar o.a. ambachten uitgevoerd werden. Het voorkomen van La Tene-glas hangt in Nederland nauw samen met de cultuur van het volk der Eburonen. Na de komst van de Romeinen omstreeks 12 v.C. verdwijnt het gebruik snel.
Enkele voorbeelden van armbanden die her en der in Nederland zijn gevonden.
Deze complete gesloten blauwe glazen armband met gele glaspasta is enkele jaren geleden door mij gevonden op de Maasbroeksche Blokken op een zandberg. De doorsnede is 5 cm. Een dergelijke gesloten armband is een zeldzaamheid in Nederland. Jantinus Koeling heeft in Cuijk, een tiental jaren geleden, ook een glazen armband gevonden, doch deze was open.
Open armband gevonden door Jan Koeling te Cuijk
In het gebied van Sterckwijck zijn in het verleden bij proefopgravingen ook fragmenten van armbanden aan het licht gekomen.
Dick Reijnen
Soms worden er bij opgravingen uit de Late IJzertijd fragmenten van armbandjes van zogenaamd La Tene-glas gevonden. La Tene is de aanduiding voor een Keltische cultuur ten noorden van de Alpen en is vernoemd naar de vindplaats La Tene in Zwitserland. La Tene is een dorp nabij het Meer van Neuxchatel, ook Lac du Neuxchatel genoemd, een meer in Zwitserland. Het is de archeologische site voor de late ijzertijd periode van La Tene, ook als "Latene" of "La-Tene" gespeld.
Uit dit gebied zijn glazen armbanden vanaf 200 v. Chr. geïmporteerd naar onze streken.
Het verspreidingsgebied ligt van West-Hongarije tot aan Nederland. In het Nederlandse rivierengebied (Rijn, Maas en Waal) zijn opvallend veel fragmenten van deze armbandjes gevonden. ), gedateerd in de IJzertijd, van de 3e eeuw v. Chr. tot omstreeks het begin van onze jaartelling. Dit is deels het gevolg van een vermoedelijk productiecentrum in dat gebied maar ook deels door intensief zoeken op akkers(Landesaufnahme) door amateur- archeologen.
Dat fragmenten van La Tene -armbandjes geen zeldzaamheid meer zijn blijkt uit het volgende.
In 1939 waren er slechts 19 fragmenten bekend in Nederland. In 1975 waren dat er ruim 300 en in 1993 reeds ongeveer 2300. Het aantal geregistreerde exemplaren zal zich vermoedelijk nog wel verveelvoudigen.
Ook in onze streek langs de Maas zijn veel fragmenten bekend.
Ze zijn gevonden in o.a. Vierlingsbeek, Boxmeer, Beugen, Cuijk.
Samenstelling en herkenning.
Het glas is meestal donker kobaltblauw of donker mangaanpurper van kleur. Het kan echter ook groen, bruin of transparant zijn. Voor het maken van dit glas werd zilverzand, kalk, hout en kaliumkarbonaat gebruikt Dit laatste kon uit plantenas worden gewonnen en werd gebruikt om de smelttemperatuur te verlagen tot zo’n 700 / 800 C.
Toevoeging van loodoxide gaf het glas sterkte en een andere lichtbrekingsindex, zoals bij loodkristal. Glas heeft een groene zweem die door natuurlijke aanwezigheid van ijzeroxide ontstaat. Door toevoeging van de complementaire kleur purper uit mangaanoxide kon transparant wit glas gemaakt worden.
Het mangaanoxide werd ook gebruikt om het glas purper te kleuren. Kobaltoxide en soms koperoxide werd gebruikt voor een intens blauwe kleun Soms zijn ze versierd met gele lijntjes van glaspasta. Voor deze gele pasta werd antimoon- en loodoxide gebruikt. En tenslotte gebruikte men zinkoxide voor ondoorschijnend wit en extra ijzeroxide voor groen. Vaak is een gele zigzaglijn aangebracht rond een deel van de omtrek. Een enkele maal is het een gele rechte lijn. Bij transparante exemplaren is meestal een gele ‘glasfolie’ aan de binnenzijde aangebracht. Door de samenstelling vergaat het La Tene-glas vrijwel niet door inwerking in de bodem en iriseert het nauwelijks.
Er worden verschillende typen armbanden onderscheiden naar het aantal ribben die in een doorsnede te tellen zijn. Ze kunnnen 1-, 3-, 5- of 7- ribbig zijn. Andere typen, dus met andere aantallen ribben (tot maximaal 7) komen sporadisch voor. Er is gebleken dat vele armbanden gelijk in gewicht kunnen zijn. Dit betekent dat een armband met een grotere diameter ook dunner is. Een vaste hoeveelheid glas gaf dus xe9xe9n armband.
Datering en productie
De armbandjes worden gedateerd van de 3e eeuw v.C. tot omstreeks het begin van onze jaartelling. Aanvankelijk werden ze waarschijnlijk geïmporteerd en later uit (eveneens geïmporteerde) glasstaven in het huidige Nederland gevormd. De oorsprong van deze Keltische armbandjes moet gezocht worden in Midden – Europa. Pas vanaf de 2e eeuw v. Chr. lijken ze vaker voor te komen in Nederland. Aardewerk dat samen met La Tene-glas wordt gevonden heeft meestal een slap S-vormig profiel en een sterk naar buiten toe gebogen rand. De armbandjes kunnen gemaakt zijn in zogenaamde oppida. Een oppidum is een versterkte nederzetting waar o.a. ambachten uitgevoerd werden. Het voorkomen van La Tene-glas hangt in Nederland nauw samen met de cultuur van het volk der Eburonen. Na de komst van de Romeinen omstreeks 12 v.C. verdwijnt het gebruik snel.
Enkele voorbeelden van armbanden die her en der in Nederland zijn gevonden.
In het gebied van Sterckwijck zijn in het verleden bij proefopgravingen ook fragmenten van armbanden aan het licht gekomen.
Dick Reijnen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten